Wynagrodzenie kierowców rewolucyjne zmiany w 2022 r.

W przypadku kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe przed zmianą Ustawy o czasie pracy kierowców z lutego 2022 r. większość otrzymywanych kwot stanowiły przede wszystkim nieopodatkowane i nieoskładkowane diety oraz ryczałty za nocleg. W wielu przypadkach było to nawet 2/3 otrzymywanej zapłaty.

Zgodnie ze zmianami w Ustawie o czasie pracy kierowców – począwszy od 2 lutego 2022 r., kierowcy wykonujący przewozy międzynarodowe nie są w podróży służbowej, a więc nie należą im się nieopodatkowane i nieoskładkowane diety i ryczałty za nocleg. Wynika z tego, że wszystkie wypłacane kwoty są tytułem wynagrodzenia, a to podlega odpowiedniemu oskładkowaniu i opodatkowaniu. Przy przeliczeniu składek oraz zaliczki na podatek należy uwzględniać wprowadzone również w lutym ulgi, które zależą od liczby dni przebywania za granicą. Im więcej czasu kierowca przebywa za granicą, niezależnie od rodzaju wykonywania przewozu, tym większe będą kwoty nieoskładkowane i nieopodatkowane.

Kolejnym ważnym elementem wynagrodzenia, który uległ znacznej zmianie, są dopłaty za pracę w innych krajach. Zmiana dotyczyła przede wszystkim ujednolicenia zasad dotyczących przewozów, które podlegają pod delegowanie – są to przewozy powiązane z cross-trade oraz kabotażami. Kolejne zmiany dotyczą znacznego wzrostu dopłat poprzez brak możliwości zaliczania diety i ryczałtów noclegowych oraz stosowanie nie tylko stawki płacy minimalnej, ale wszelkich dodatków przysługujących kierowcom w danym kraju, np. wynikających z układów zbiorowych.

 

Przy obliczaniu wynagrodzenia kierowców powinno się brać pod uwagę następujące składniki:

• wynagrodzenie zasadnicze,
• dodatki za czas pracy w godzinach nocnych (np. w formie zryczałtowanej),
• wynagrodzenie za nadgodziny (np. w formie zryczałtowanej),
• wynagrodzenie za czas dyżurów (np. w formie zaliczki),
• dopłaty do płac zagranicznych (w przewozach typu cross-trade i kabotażu),
• inne dodatkowe składniki określone przez pracodawcę lub wynikające z umowy (np. premie, dodatek stażowy).

Podstawową różnicą jest brak dopłat do płac zagranicznych, gdyż taki kierowca nie wykonuje przewozów, w których taka płaca jest wymagana (cross-trade, kabotaże).

Kolejną różnicą jest brak możliwości stosowania ulg dotyczących oskładkowania oraz opodatkowania wynagrodzenia. Z drugiej strony jednak w przypadku kierowców wykonujących przewozy krajowe należy także naliczać nieopodatkowanie i nieoskładkowane delegacje krajowe (diety i ryczałty za nocleg). Kwoty tych ostatnich uległy zmianie od 28 lipca 2022 r. – obecnie dieta wynosi 38 zł za dobę, a ryczałt za nocleg 57 zł.

W przypadku takich kierowców, poza standardowymi składnikami wynagrodzenia, mogą się pojawić także dopłaty do płac zagranicznych. Wówczas częstym przypadkiem będzie sytuacja, w której z jednej strony będą naliczane ulgi, niższe podstawy opodatkowania i oskładkowania w związku z przebywaniem za granicą oraz delegacje – z uwagi na przewozy krajowe.

W przypadku kierowców międzynarodowych bardzo ważnym elementem rozliczenia wynagrodzenia po lutym 2022 r. jest uwzględnienie w przeliczeniu tzw. wirtualnych diet – są to ulgi, które wpływają na niższe podstawy opodatkowania i oskładkowania wynagrodzenia kierowców międzynarodowych.

Wirtualne diety nalicza się za czas przebywania na terytorium innych krajów – korzystając z zasad i stawek rozliczania diety zagranicznej z rozporządzenia o podróżach służbowych. Najczęściej każdy odcinek zagraniczny rozlicza się oddzielnie.

Wirtualne diety nie są wypłacane kierowcy – służą jedynie do obniżenia podstaw oskładkowania i opodatkowania. W przypadku oskładkowania – kwotą, od której nie odprowadza się składek, jest kwota obliczonych wirtualnych diet, ale tylko ponad prognozowane przeciętne wynagrodzenie (5922 zł w 2022 r.). W kwestii naliczania podatku kwotą wolną od podatku jest wynagrodzenie odpowiadające wysokości 30 proc. wirtualnych diet, bez żadnego progu minimalnego.

Podsumowując, zasada jest prosta – im większe diety wirtualne, tym większe możliwe kwoty wynagrodzenia bez ZUS i podatku.

ako przykład posłuży kierowca, który ma standardową umowę na tzw. minimalnej krajowej. Wykonuje on przewozy międzynarodowe, przebywając w krajach zachodnich 21 dni w miesiącu. Sporadycznie realizuje przewozy cross-trade i kabotaże, przez co pojawi się także dopłata do wynagrodzenia w innych krajach.

Lista płac tego kierowcy, po przeliczeniu wynagrodzenia na podstawie danych z karty kierowcy w czerwcu, wyglądała następująco:

• Wynagrodzenie zasadnicze3 010 zł
• Wynagrodzenie za dyżur290 zł
• Ryczałt za nadgodziny400 zł
• Ryczałt za godziny nocne50 zł
• Rozliczenie ryczałtów232 zł
• Wyrównanie do płacy zagranicznej1 602 zł

Łącznie daje to wymagane przepisami i umową o pracę wynagrodzenie w wysokości 5 584 zł brutto. Przy przeliczeniu tego wynagrodzenia na wynagrodzenie netto należy uwzględnić wirtualne diety. W tym przypadku z racji przebywania za granicą 21 dni, wynoszą one 5100 zł.

Wynagrodzenie netto obliczone z ww. kwoty, uwzględniając wirtualne diety oraz zmiany podatkowe od lipca, wynosi 4 300 zł – a to przy obecnych realiach zdecydowanie za mało. W takiej sytuacji, aby wyrównać wynagrodzenie do oczekiwanego przez kierowcę poziomu, pracodawcy postępują dwojako: albo prawidłowo wypłacają całość kwot jako wynagrodzenie, np. w formie premii, albo działają niezgodnie z prawem i wypłacają pozostałą kwotę „pod stołem”.

W ww. porównaniu okazuje się, że sposób legalny wypłaty wynagrodzenia, czyli naliczenie odpowiedniej premii, aby osiągnąć na liście płac oczekiwane realne wynagrodzenie w wysokości 8 600 zł, jest korzystniejsze finansowo, niż wypłata pod stołem – różnica wynosi w tym przypadku 326 zł.

W przypadku wypłaty pod stołem nie można zastosować ulg dotyczących oskładkowania, gdyż oficjalne wynagrodzenie brutto na liście płac jest niższe niż 5 922 zł. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że pieniądze wypłacane „pod stołem” nie są darmowe – bardzo często trzeba będzie od nich odprowadzić podatek dochodowy oraz składkę zdrowotną pracodawcy. Oczywiście koszt tych kwot może być różny w różnych przedsiębiorstwach i zależeć m.in. od formy prowadzenia działalności. Innym czynnikiem wpływającym na różnice są ostatnie – lipcowe zmiany w przepisach – obniżające podatek w pierwszym progu do 12 proc.

W przypadku wyliczenia zgodnego z przepisami, aby osiągnąć 8 600 zł wypłaty „na rękę”, uwzględniając wirtualne diety, na liście płac powinna znajdować się kwota 10 517 zł brutto. Najczęściej uzupełnieniem do takiej kwoty jest składnik nazwany premią – w tym przypadku w wysokości 4 933 zł brutto. Przy tym rozliczeniu przysługujące ulgi zostały wykorzystane niemal w całości – gdyż składki odprowadzone zostały od kwoty 5 922 zł.

Przy okazji zmian powstało również wiele mitów – jednym z bardziej popularnych jest to, że kierowca musi zarobić 5922 zł – nie jest to prawdą! Takie myślenie może wynikać z braku zrozumienia sposobu przeliczania wynagrodzeń i odprowadzania składek i podatku. Rzeczywiście ta kwota jest bardzo ważna i powinna być uwzględniana, ale tylko w odpowiednich przypadkach przy obliczaniu składek do ZUS.

 

Niezależnie od korzyści finansowych „tu i teraz” lub ich braku – prawidłowe, zgodne z przepisami rozliczenie wiąże się z brakiem obaw o kontrole przez ZUS, US czy PIP oraz przed roszczeniami pracowników.

Duże znaczenie w tej kwestii mają zmiany dotyczące zwalczania szarej strefy wprowadzone początkiem 2022 r. Konsekwencje nielegalnej wypłaty części wynagrodzenia zgodnie ze zmianami będą obciążać wyłącznie pracodawcę, a nie pracownika. To pracodawca będzie płacił podatek od części wynagrodzenia wypłacanego pod stołem. Nieuczciwi pracodawcy będą również zobowiązani do zapłaty w całości składek na ubezpieczenia społeczne i składki zdrowotnej od wynagrodzeń wypłacanych pod stołem. Dodatkowo, zarówno wypłacone wynagrodzenia, jak i składki nie będą mogły zostać zaliczone przez pracodawców do kosztów uzyskania przychodu.

Z kolei pracownik otrzymujący część wynagrodzenia w sposób nielegalny nie będzie płacił podatku od dochodów z tytułu zaniżonych zarobków, nie będzie finansował składek na ubezpieczenia społeczne od ujawnionego wynagrodzenia, bo składki te będą w całości pokrywane przez pracodawcę, również w tej części, która na zasadach ogólnych jest finansowana przez pracownika oraz będzie mógł się ubiegać o przeliczenie m.in. wynagrodzenia urlopowego czy też chorobowego wg faktycznych kwot.

Od 29 maja obowiązuje zmieniony artykuł 25 Ustawy o czasie pracy kierowców, który określa szczegółowe zasady prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców.

Zostały w nim wyszczególnione elementy, które powinna zawierać ewidencja oraz wprowadzone zostały nowe, jak np. informacja o dyżurach. Ewidencją nie mogą być już same pliki źródłowe pobrane z kart kierowców i tachografów, ale to na ich podstawie należy stworzyć odpowiedni rejestr. Do 10 lat wydłużył się także czas przechowywania ewidencji.

---

AUTOR

Mateusz Włoch 

ekspert ds. rozwoju i szkoleń

Uczestnik spotkań CORTE oraz Tachograf Forum, a także członek zespołu projektowego, pracującego nad rozwojem oprogramowania i sprzętu firmy INELO. Ekspert do spraw znajomości i wdrażania oprogramowania 4Trans®. Do jego głównych zadań należy przeprowadzanie wdrożeń i szkoleń z zakresu analizy i rozliczania czasu pracy kierowców. Ponadto szkoli takie instytucje, jak PIP, ITD, czy zagraniczne służby kontrolne. Autor licznych artykułów merytorycznych w prasie branżowej i wystąpień w radiu oraz telewizji.