Przewoźnik w roli oskarżyciela posiłkowego

Kierowca jadący jako drugi powoli zaczyna wyhamowywać pojazd, sygnalizując wykonywany manewr. Kierowca trzeciego pojazdu ignoruje ostrzeżenie, nie zwalnia, dopóki nie jest już za późno. Podejmuje próbę uniknięcia zderzenia czołowego z pojazdem przed sobą, odbija w prawo na pas wjazdowy, zahaczając swoim ładunkiem o ładunek drugiego pojazdu. Ten wyhamowuje na barierkach i uderza w latarnię. W wyniku zdarzenia uszkodzeniu ulega ładunek znajdujący się zarówno na naczepie drugiego, jak i trzeciego pojazdu. Na miejsce zdarzenie wezwana zostaje policja.

Jak to w takich sprawach bywa – każdy z uczestników zdarzenia ma swoją wersję, jak ono faktycznie przebiegło. Nikt nie chce wziąć na siebie winy, bo wiąże się to nie tylko z konsekwencjami karnym, ale też cywilnymi – ryzykiem odmowy wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela z uwagi na winę sprawcy. W takim wypadku stawka jest zaś znacznie wyższa niż kwota możliwej grzywny. Wartość przewożonego ładunku wynosi kilkaset tysięcy złotych.

W związku z zaistniałą sytuacją wszczęte zostaje postępowanie wykroczeniowe, które ma na celu ustalenie, kto spowodował zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym (tj. o czyn z art. 86 kodeksu wykroczeń). Art. 86. § 1. KW: „Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, podlega karze grzywny.”

Ustalanie winy będzie miało kluczowe znaczenie dla decyzji ubezpieczyciela w zakresie wypłaty odszkodowania za uszkodzenie ładunku. Warto bowiem pamiętać, że w tego typu sprawach aktywne uczestnictwo przewoźnika w postępowaniu może mieć decydujący wpływ na jego wynik oraz ostateczne rozstrzygnięcie kwestii odszkodowawczych. Ubezpieczyciele często bowiem uzależniają wypłatę świadczenia od ustalenia jednoznacznej winy w postępowaniu wykroczeniowym lub karnym. Tym samym niebagatelne znaczenie ma uzyskany w toku postępowania karnego wyrok ustalający czyjąś odpowiedzialność za zaistniałe zdarzenie.

Oczywistym jest, że w sytuacji, gdy przewoźnik lub jego kierowca zostaną uznani za winnych zdarzenia, może to skutkować odmową ubezpieczyciela przewoźnika co do wypłaty odszkodowania lub jego znacznym ograniczeniem. Mało który przewoźnik jednak uświadamia sobie, że postępowanie karne nie musi być prowadzone względem niego, aby mógł w nim aktywnie uczestniczyć i pozyskiwać w jego toku kluczowe, z punktu widzenia decyzji ubezpieczyciela w zakresie wypłaty odszkodowania, dokumenty.

Z tego względu istotne jest nie tylko bierne oczekiwanie na decyzję organów ścigania, ale również aktywne angażowanie się w postępowanie.

Przewoźnicy powinni zdawać sobie sprawę z możliwości działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu wykroczeniowym, w którym to akt ukarania nie został skierowany względem nich czy ich kierowców. Oskarżyciel posiłkowy to podmiot, który ma prawo do aktywnego uczestnictwa w sprawie, przedstawiania dowodów na poparcie swoich twierdzeń czy stanowisk, składania wniosków, w tym o przeprowadzanie opinii biegłych specjalistów, np. z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych, i w razie niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia sądu złożyć apelację od wyroku sądu. W bardzo dużym uproszczeniu oskarżyciel posiłkowy to niejako „pomocnik prokuratora”. Działanie w tym charakterze przez przewoźników w praktyce oznacza większą kontrolę nad przebiegiem postępowania oraz możliwość wpływania na decyzję sądu. Sąd bowiem orzeka w oparciu o materiał dowodowy znajdujący się w aktach sprawy. Warto zatem zadbać o to, aby w tych aktach znalazły się dowody korzystne dla przewoźnika.

Jakie zatem czynności musi przedsiębrać przewoźnik, aby wystąpić w roli oskarżyciela posiłkowego? Po pierwsze i najważniejsze – przewoźnik powinien złożyć stosowne oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego, czyli formalnie zgłosić swoje uczestnictwo w postępowaniu wykroczeniowym. Bardzo istotny jest czas, do kiedy można takie oświadczenie złożyć. Oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego należy złożyć do momentu otwarcia przewodu sądowego. Otwarcie przewodu sądowego w postępowaniu karnym to moment odczytania aktu oskarżenia na rozprawie. Najlepszym i najbezpieczniejszym sposobem jest zatem złożenie takiego oświadczenie na piśmie już w odpowiedzi na otrzymane zawiadomienie o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu lub zawiadomienie o pierwszym terminie rozprawy, wyznaczonym w sprawie. W ten sposób na pewno termin na wstąpienie do sprawy nie umknie.

W dalszej kolejności równie ważne jest zabezpieczenie i gromadzenie dowodów na potrzeby postępowania karnego. Takimi dowodami są m.in. zdjęcia z miejsca zdarzenia, zapis z tachografu, zeznania świadków czy nagrania z kamer samochodowych, które mogą pomóc w udowodnieniu rzeczywistego przebiegu zdarzenia.

Przewoźnik występujący w roli oskarżyciela posiłkowego może samodzielnie reprezentować swoje interesy przed sądem bądź skorzystać ze wsparcia ustanowionego przez siebie prawnika. Będąc oskarżycielem posiłkowym, przewoźnik ma prawo do zadawania pytań świadkom, obwinionemu lub oskarżonemu i składać oświadczenia. Jego głos i stanowisko zostanie odnotowane przez sąd. Warto również pamiętać, że oskarżyciel posiłkowy ma prawo wglądu do akt sprawy i zapoznania się z dokumentami w nich zgromadzonymi (w tym wykonania ich fotokopii). Uprawnienie to jest o tyle istotne, że w postępowaniu karnym prokurator, jak i strony, przedkładają dowody (dokumenty) wyłącznie do sądu. Zatem wszelkie istotne dokumenty z punktu widzenia ubezpieczyciela znajdują się w aktach sprawy karnej, które nie są dostępne dla osób innych niż strony. A oskarżyciel posiłkowy jest stroną postępowania.

skuteczniejszego obronienia swojego stanowiska. Pozwala to nie tylko na przedstawienie argumentów przemawiających na jego korzyść, ale także na zaprezentowanie dowodów, które mogą wpłynąć na pozytywne rozstrzygnięcie sprawy. Dzięki temu przewoźnik ma realny wpływ na przebieg postępowania i zwiększa swoje szanse na pomyślne zakończenie sporu z ubezpieczycielem. Nie należy bowiem zapominać, że orzeczenie uniewinniające kierowcę lub potwierdzające, że wina za zdarzenie leży po stronie innego uczestnika ruchu, ma zazwyczaj kluczowe znaczenie dla procesu wypłaty odszkodowania. W takiej sytuacji ubezpieczyciel będzie zobowiązany do pokrycia pełnej wartości szkody, co pozwoli przewoźnikowi uniknąć nieuzasadnionych kosztów. Tym samym aktywna obrona swoich praw w sądzie przekłada się na realne korzyści finansowe po stronie przewoźnika.

 

Angażowanie się w sprawy sądowe nie tylko wpływa na indywidualne rozstrzygnięcie konkretnego przypadku, ale także przyczynia się do kształtowania korzystnej praktyki prawnej dla całej branży transportowej. Każde pozytywne orzeczenie może stanowić punkt odniesienia dla przyszłych postępowań, zwiększając przewidywalność i stabilność rozstrzygnięć w podobnych sprawach. W dłuższej perspektywie przyczynia się to do poprawy sytuacji przewoźników i wzmocnienia ich pozycji w sporach prawnych.

Przewoźnicy nie powinni bać się angażowania w postępowanie karne po stronie oskarżenia, ponieważ ich działanie może przynieść im wyłącznie korzyści, a nie straty. Nawet bierne działanie w roli oskarżyciela posiłkowego nie wiąże się z ujemnymi konsekwencjami po stronie przewoźnika. Jeżeli przewoźnik nie jest pewny, jak się zachować, zawsze dobrym rozwiązaniem jest zaangażowanie prawnika, który wspomoże go w działaniach i zadba o jego interesy.